Merhaba canım, nasılsın? Sancılı geçirdiğim dönemler haricinde hiç de fena değilim. Harekete geçmeyi de öğrenebilirsem sanırım bir şeyler yerli yerine oturacak gibi. İyi ve kaliteli bir insan olma çabamdan gerçekten yoruldum fakat aynı zamanda kötü ve boş biri olmaktan korktuğum için bir şekilde hayatımı sürdürüyorum. Ama sevgili okur, şimdi bunları konuşmanın ne yeri ne de zamanı.
Canım o kadar sıkkın ki, "Yenikapı'ya ulaşım kolay olduğu için mi mevcut hükumet miting alanını oraya uygun gördü yoksa miting alanı orada olduğu için mi ulaşımı bu kadar kolay?" sorusuna seninle birlikte cevap arayacağız. Sorunun cevabı ilk başta kestirip atacak cinsten basit gibi görünse de işin içine Marmaray ve Kazlıçeşme Miting Alanı gibi kriterler girdiği zaman oldukça zevkli bir hal alıyor.
Bu sorunun cevabını vermemizdeki metodolojimiz belli. Kafamda kurduğum rahat ve eğlenceli bu süreci umarım yazıya da yansıtabilirim. Üst başlıklar akabinde alt başlıklar içerisinde istatistikleri ve bilgileri seninle paylaşacak, en sonunda da karar vereceğiz. Bu başlıklar;
- AK Parti'nin ve Recep Tayyip Erdoğan'ın Kısa Tarihçesi
- Yenikapı Miting Alanı'nın İnşaat Süreci
- Metrolar Bakımından Yenikapı
- Konumu Bakımından Yenikapı
- Son Karar: Yenikapı'ya Ulaşım Kolay Olduğu İçin Mi, Miting Alanı Orada Olduğu İçin Mi?
Başlıklardan kısa kısa bahsetmem ve neden orada bulunduklarını belirtmem gerekirse; "AK Parti'nin ve Recep Tayyip Erdoğan'ın Kısa Tarihçesi" bölümü, mevcut hükumet durumuna gelirken yaşanan politik gelişmeleri ve akabinde bunun Yenikapı Miting Alanı'yla ilişkisini yorumlayabilmek için bize yol gösterici olacak bir kısım. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olan Erdoğan'dan günümüz Cumhurbaşkanı Erdoğan'a dair işlenecek bu bölümde sayısal istatistikler, bize çok ama çok yardımcı olacak.
"Yenikapı Miting Alanı'nın İnşaat Süreci" bölümü, hem toplumun bu yeni meydana olan bakışlarını inceleyecek, hem de metro inşaatlarıyla arasındaki ilişkilerin öne çıkmasıyla birlikte birbirleriyle hiç şüphesiz içkin ilişkilerinden kimin galip geleceğine dair altın bilgiler verecek.
"Metrolar Bakımından Yenikapı" bölümü, İstanbul'un en çok yolcu alan üç temel raylı sisteminin yapılışlarını irdeleyip M1-M2-Marmaray arasındaki ilişkiyi gözler önüne sürmekle kalmayacak, İstanbul'un ulaşımının omurgasını tüm çıplaklığıyla okuyucuya gösterecek.
"Konumu Bakımından Yenikapı" bölümü, tabir-i caiz ise jeopolitik konumu olarak Yenikapı'yı irdeleyecek, bu tip etkinlikler için müsait olup olmadığı tartışılacak ve tarihi yarımadadan kendine pay bulan bu semt hakkında genel bilgiler verecek.
"Son Karar: Yenikapı'ya Ulaşım Kolay Olduğu İçin Mi, Miting Alanı Orada Olduğu İçin Mi?" bölümü de adından anlaşılacağı gibi tüm öğrenilen tonlarca bilginin son bir kritiğini yaparak mevcut hükumetin metroları uzattığı, Marmaray'ı oradan geçirdiği için mi Yenikapı'nın bir toplanma alanı olduğu ya da bunun tam tersinin olup olamayacağı, Yenikapı'daki deniz otobüsleri, otobüs durakları ve hatları bilgisiyle birlikte pekiştirilip okuyucunun tatmin edici bir cevap bulunması sağlanacak.
İlk dört maddeyi okumadan direkt beşinci maddeyi, "Ben zaten biliyorum yuah!" diye atmanız pek tavsiye edilmez çünkü hem aralarda vereceğim eğlencelik bilgileri kaçırmış olacaksınız hem de birbirleriyle olan ilişkilerini göremeden sonuca geçmeniz tatmin olmadığınız bir cevapla sonuçlanabilir. Gerekli duyurular ve belirtmeler yapıldıysa hiç gaz kesmeden ilk başlıkla birlikte yazıya başla!
AK Parti ve Recep Tayyip Erdoğan'ın Kısa Tarihçesi
27 Mart 1994 yılının yerel seçimlerinde Refah Partisi'nin aday göstermiş olduğu Recep Tayyip Erdoğan, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin başkanlık koltuğuna oturmasıyla kendini halkına ve seçmenine göstermiş oldu. Refah Partisi'nin kapanmasıyla Yenilikçiler ve Gelenekçiler grubunun Yenilikçiler ayağında bulunan Erdoğan ve Abdullah Gül, Bülent Arınç gibi çalışma arkadaşları 14 Ağustos 2001 yılında AK Parti'yi kurdular.
Adelet ve Kalkınma Partisi -kısaca AK Parti- verilen bu oluşumun birincil amacı, 2002'de yapılacak olan genel seçimlere dahil olarak iktidar partisi olabilmekti. Nitekim 3 Kasım 2002'deki genel seçim istatistikleri AK Parti'nin istediği ya da isteyeceği şekilde sonuçlanmıştı. 10.8 milyon oy ve %34 oranla meclisteki çoğunluğu sağlayabilmiş ve tek başına iktidar olabilmişti. 3 Kasım 2002 seçimlerini ilginç kılan bir diğer olay, Milliyetçi Hareket Partisi -kısaca MHP- dahil olmak üzere bir çok siyasi partinin %10'lük baraja takılmasından ötürü mecliste kendine yer bulamaması üzerine yaşanan hadiselerdi. Seçim içerisinde kullanılan oyların tamı tamına %46'sı meclis içerisinde kendine temsilci bulamamıştı.
Recep Tayyip Erdoğan'ın milletvekili olamamasından ötürü Abdullah Gül, başbakanlık görevini üstlendi ve hükumet kuruldu. Takvimler 9 Mart 2003'ü gösterdiği zaman Siirt'teki birkaç milletvekinin görevleri düşürülünce ara seçim yapılmak zorunda kalındı. Siirt'ten milletvekili olarak giriş yapabilen Erdoğan'nın önünde başbakan olmaması için herhangi bir engel kalmamıştı ve 59. hükumeti kurarak başbakanlık görevine başladı.
AK Parti genel başkanı ve başbakan sıfatlarıyla birlikte 22 Temmuz 2007 tarihinde sandığa giden Erdoğan, partisince 16.3 milyon oy ve %46'lık oranla birlikte gerekli olan tek iktidar çoğunluğunu bir kez daha yakalamayı başardı. Başbakanlık görevini sürdürmeye devam ederken, 2007 referandumundan ve 12 Haziran 2011 genel seçimlerinden zaferle ayrıldı. 21.3 milyon oy ve %49'luk oran ile birlikte tarihinin en çok oy topladığı ikinci seçimine imza attı.
AK Parti, 30 Mart 2014 seçimlerine Erdoğan'ın önderliğinde hazırlanırken bizim de masaya yatırdığımız konuyu önemli bir şekilde ilgilendirecek bir gelişme yaşandı. Başbakan Erdoğan'ın belirttiğine göre 2 milyon kişinin katılımıyla 23 Mart 2014'te gerçekleşen miting, Yenikapı Miting Alanı'nda gerçekleşti. Bu, Yenikapı Miting Alanı'nın ilk mitingiydi.
Halk ilk defa kendi cumhurbaşkanını seçmek için sandığa 10 Ağustos 2014 tarihinde gitmiş bulundu. 21 milyon oy ve %51'lik oran ile birlikte Erdoğan, artık hem AK Parti genel başkanlığını hem de başbakanlığı Ahmet Davutoğlu'na bıraktı. Erdoğan'sız bir AK Parti'nin hem seçimlerde hem de siyasi arenada ne yapacağı tam bir merak konusuydu çünkü Erdoğan'sızlık AK Parti'nin tarihinde bir ilk demekti.
AK Parti genel başkanlığı ve başbakanlık direksiyonunda Ahmet Davutoğlu varken gerçekleşen ilk genel seçim 7 Haziran 2015 tarihinde gerçekleşti. Oy oranı olarak değil belki ama seçmeninden toplamış olduğu oylar bakımından oldukça gerileyen bir AK Parti vardı. Evet, sandıktan yine 1. olarak AK Parti galip geldi ama meclisteki gereken 276'lık çoğunluğu 258 koltukla yakalayamadı. 18.8 milyon oy ve %49 oranla seçimlerden ayrılan AK Parti'nin yanı sıra diğer siyasi partiler için de oldukça yoğun bir döneme giriş yapıldı. Koalisyon çalışmalarında beklenen çıkamayınca seçmenler, erkenden sandığa gitti. 1 Kasım 2015'te gerçekleşen erken seçimlerde AK Parti, 23 milyon oy ve %49'luk oran ile birlikte tarihinde en çok topladığı oyu kaydetmiş oldu.
Erdoğan'ın cumhurbaşkanlığı devam ederken tartışma konusu olan sistem değişikliği (AK Parti'lilerce sistem geliştirmesi/güncellemesi) ve onun referanduma taşınması fikrine pek de sıcak bakmayan Davutoğlu istifa etti ve başbakanlık koltuğunu Marmaray hakkındaki açıklamaları ve röportajlarıyla da dikkat çeken eski Ulaştırma ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım'a bıraktı.
16 Nisan 2017 tarihinde gerçekleşen referandum gerçekten de incelemeye değer bir nitelik taşıyor. AK Parti ve MHP, referandum için evet çağrısı yaptı. 25 milyon oyla evet, 23 milyon oyla hayır diyen halkın oranları %51'e, %49'du. Belediyelerini elinde buldurduğu İstanbul ve Ankara gibi büyükşehirlerde bile hayır diyenlerin çoğunlukta olması, "AK Parti'nin tahtının sallandığına" dair yorumların önünü açtı.
2017 referandumu ile birlikte Recep Tayyip Erdoğan, tekrardan AK Parti genel başkanlığına geldi. Peşinden yaşanan 24 Haziran 2018 erken seçimlerinden galip ayrıldı. Referandumla birlikte koltuk sayısı 600'e çıktığından 301 demek, çoğunluk demekti. Tek başına AK Parti 301 koltuğu bulamasa da Cumhurbaşkanın Erdoğan olması ve MHP ile yapılan ittifakın başarılı olmasıyla mecliste söz sahibi olabildi. AK Parti, 24 Haziran 2018 seçimlerinde 21 milyon oy ve %42 oranla ayrılırken Recep Tayyip Erdoğan, işi tek turda bitirerek 26 milyon oy toplayarak oranını %52'yle seçimlerin galibi olarak adını yazdırdı.
Kurulur kurulmaz iktidara gelmesiyle birlikte halihazırda dikkatleri üzerine çekmeye başaran parti, teknik olarak istatistiksel ve seçim zaferleri açısından pek fire vermemiş gibi görünüyor. En başarılı olunan zamanları, tabir-i caiz ise AK Parti'nin altın çağı için 2011-2014/2015 dememiz pek mümkün. Bu yıl aralıkları bizim yazımız için de çok kritik çünkü hem Yenikapı metrolarının hem de Yenikapı Miting Alanı'nın kullanıma açıldığı yılları içeren süreçler. Uzun lafın kısası parti, en güçlü döneminde ya da bir diğer deyişle seçmeniyle çok içli dışlı olduğunda miting alanını var etmiş gibi görünüyor. Nitekim hepimizin aklına kazınan "Büyük İstanbul Mitingi" sadece bir kere olan bir vaka değil. 2014 yerel seçimi de dahil olmak üzere 5, 15 Temmuz Demokrasi Mitingi dahil edilirse 6 adet mitinge ev sahipliği yapmış durumda. Üstelik adetten olacak gerek ki, her bir miting; seçimlerinden tam bir hafta önceki pazar günü gerçekleştirilmiş.
"AK Parti güçlenmesiyle Yenikapı'yı yaptı." demek ilk bakışta ultra büyük bir yanlış gibi görünmemekte. Çünkü burada atlanmış olan iki adet mühim soru, asıl cevaba gitmemizi engellemektedir. Bunlardan ilki Yenikapı Miting Alanı'nın ne zaman yapılmaya karar verilmesi ve inşaat sürecinin ne kadar sürdüğü ile alakalı olan sorudur. Ne de olsa bu tip bir yapının inşası, 4 ayda olacak bir şey değildir. İkinci soru ise metnin ana fikri olan, Yenikapı'yı ulaşımla değerli kılan AK Parti için orasının biçilmiş kaftan olabileceği sorusu üzerinedir. Altın çağa denk gelmesi midir, tesadüf müdür yoksa altın çağı başlatan hamle midir? Bunları tahlil etmek için Yenikapı Miting Alanı'nın İnşaat Süreci başlığına geçmemiz gerekli.
Yenikapı Miting Alanı'nın İnşaat Süreci
Yenikapı Meydanı olarak da bilinen bu yerin asıl ve resmi adı, "İstanbul Metropolü Miting ve Gösteri Alanı" olarak belirlenmiş durumda. Bu isimlendirme kendi içerisinde iki sebebe bölünmüş durumda. Bunlardan ilki aslında Yenikapı Miting Alanı'nı var olmasını sağlayan sebep, göstericilerin ihtiyaç duyduğu protesto alanını yaratmak. Nitekim bu konuda, "Zaten protesto, iktidarlarca sevilmez bir de gidip bir gidişatın kötü olduğunu vurgulamaya çalışan birine yer mi göstereceksin?" yorumlarıyla yoğun bir şekilde topa tutulmuştur.
İkinci sebebi ise konserler, gösteriler, fuarlar gibi kültür sanat etkinliklerinin de burada gerçekleştirilebilecek şekilde tasarlanmış olmasından gelmekte. En yakın örneğini vermek gerekirse Gençlik Festivali, Yenikapı Miting Alanı'nda gerçekleştirildi.
Alanın inşa edildiği yer de, inşa edilme metotları da oldukça büyük eleştiri konusu olmuştur. Öncelikle birçok kişiye göre Yenikapı bir meydan değildir fakat bu duruma "Konumu Bakımından Yenikapı" başlığında değineleceğinden ötürü atlayarak direkt inşa edilme metodundan bahsetmek istiyorum.
Yenikapı Miting Alanı, 673 bin metrekarelik bir alanı kapsamaktadır. Ortalama 1.5 milyon, maksimum 2.5 milyon ziyaretçiyi içine alabilmesiyle birlikte, kişi başına düşen alan -ortalama kişi sayısı üzerinden hesaplarsak- 0,45 metrekare olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapımının büyük bir tartışma konusunu olmasındaki en büyük temel ise denize dolgu yapılarak var edilmesidir. 673 bin metrekarelik alanın 518 bin metrekaresi deniz doldurularak inşa edilmiştir. Bu da ekolojik sorunların doğabileceği yönünde birçok endişeye sebep olmuştur.
Bir diğer tartışma konusu da elbette güvenlik üzerine olmuştur. Denizi doldurmanın deprem gibi doğal felaketlere ne denli hazırlıklı olacağı bilgisi kestirilemediğinden endişelere yol açmıştır. Çevresel sorunlar, dayanıklılık gibi konular kadar olmasa da betonsallığından ötürü çirkin görünmesi de yine birçok vatandaşın eleştirdiği bir nokta olmuştur.
Tüm bu eleştirilere rağmen Yenikapı Miting Alanı'nın inşaatına 2012 tarihinde başlandı. Bu bilgiyi 21 Haziran 2012 tarihli Habertürk'ün haberinden alıyoruz. Habertürk'ün belirttiğine göre planın ve projenin yürütüldüğü, İstanbul'a yeni bir meydan yapıldığı ve 1 milyon kişilik kapasitede olacağı yönünde. Fakat konumuza da değinen altın vuruş son paragrafta gizli.
...Açıklamada, şöyle denildi:
''Türkiye'nin en büyük ve en yoğun metropolü ve dünya kenti konumunda olan İstanbul'un merkezine yakın, ulaşım bağlantıları çok yönlü ve güçlü olan, farklı ulaşım imkanları ile toplanma ve dağılmanın hızlı ve konforlu bir şekilde gerçekleştirilebileceği alanda yapılması tasarlanan resmi kutlamalar, miting ve gösterilere aynı zaman diliminde yoğun olarak katılacak kullanıcıların fonksiyonel ihtiyaçlarına cevap verebilecek...ve 1 milyon 250 bin kişinin aynı anda toplanabileceği bir yer olarak Yenikapı'da bulunan proje alanı 'İstanbul Metropolü Miting ve Gösteri Alanı' olarak belirlenmiştir.''
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü'nce onay verilmeden önce yapılan açıklamaya bakılacak olursa, halihazırda Yenikapı ulaşım bağlantılarını kaliteli ve çeşitli olarak tanımlamış. Yani ekibe göre, orada bir meydan olmasının sebebi rahat ulaşımı olmasına temellenmiş durumda. "Metrolar Bakımından Yenikapı" bölümünde metrolara uzun uzun değinileceği için otobüsler üzerinden bir istişare yapmamız gerekli.
Yenikapı Marmaray ve Yenikapı Miting Alanı duraklarından geçen 22 otobüs gözüküyor. Bunlar; 146T, 30D, 31, 31Y, 336Y, 33E, 36Y, 39, 39D, 39K, 41Y, 69A, 70FY, 70KY, 71AT, 72YT, 76A, 77, 88A, MR35, MR5 ve YT-1 olarak karşımıza çıkıyor. Otobüs hatlarının açılış tarihlerini bulamadığım için ben de Ekşi Sözlük'e girilen ilk entry'leri baz aldım. Elbette girilen entry'den önce de bu otobüsler var olabilir fakat yine de ulaşılabilen en kesin bilgiler bunlar. Öncelikle, içlerinden sadece 12 tanesinin entry'leri girilmiş durumdaydı. 2002, 2003, 2004, 2005, 2008, 2010, 2011, 2014 senelerinde girilen entry'lerden de anlaşılıyor ki Yenikapı'ya gitmek elbete imkansız değildi. Fakat miting alanının ya da Marmaray'ın da çok büyük etkisi olmuş durumda.
Ekşi üzerinde 28 Nisan 2013 tarihinde iwillshowyouwhatitmeans isimli bir yazar (ya da sözlükçe suser) attığı entry sayesinde bizlere Yenikapı Miting Alanı'nın inşaat süreci hakkında bilgi veriyor. "Geçtiğimiz haftalarda denizi doldurmak üzere dalgakıranların yapımına başlanmış." ibaresiyle hem daha çok işinin olduğunu vurgulamış oluyor hem de 2013 tarihinde aktif olarak Yenikapı Miting Alanı ile uğraşıldığını gözler önüne seriyor.
27 Eylül 2013 tarihli Milliyet'in haberine göre ise Yenikapı Miting Alanı inşaatının %95'ı bitirilmiş durumda. Hatta, "İşte yeni miting alanı" şeklinde cesur bir başlık atılmış. Haberin içinde son rötuş, son viraj ibareleri sık sık yinelenmiş. Ayrıca ekolojik dengeyi bozacak iddialarını dindirebilmek adına İleri Biyolojik Artıma Tesisi kurulacağı da belirtilmiş. 2014 yerel seçimine yetiştirilmesi için canla başla çalıştığını söyleyen ekip, peyzaj çalışmalarına da start vermiş.
Haber doğru olmuş olacak ki 2014 yılına geldiğimizde ise, Erdoğan siftahı 30 Mart 2014'teki yerel seçimler için gerçekleştirmiş olduğu 23 Mart 2014 mitingiyle yapmış oldu. Uzun lafın kısası Yenikapı Miting Alanı fikri 2012'de ortaya atılmış, en derin çalışmalarını 2013'te görmüş, tam tarih olarak 23 Mart 2014'te de açılmış.
Tam bu konu hakkında kesin kanıya varırken bizden gözlerimiz 20 Haziran 2012 tarihili CNN Türk haberine çeviriliyor. Haberde belirtilene göre, "Projenin bir amacı da kısa zamanda miting alanına ulaşımın sağlanması." Şimdi işte burada iş, metrolara kalıyor.
Metrolar Bakımından Yenikapı
Türkiye'de beş şehirde metro bulunuyor. Adana, Ankara, Bursa, İstanbul ve İzmir. İstanbul, Türkiye'nin en kalabalık şehri olmasından ötürü birtakım cephelerden diğer illere göre daha gelişmiş olmak zorunda. Bunu da gördüğümüz en iyi yer ulaşım kısmı olmakta. İnşaatı süren metro hatları ve ihaleleri tamamlananlar hariç olmak üzere; M1A, M1B, M2, M3, M4, M5, M6 ile birlikte 6/7 metroya sahip. Üstüne tramvaylar, füniküler hatlar, teleferikler, Metrobüsler, Marmaraylar ve hiç şüphesiz otobüsler de eklenince devasa bir ulaşım ağıyla karşı karşıya kalıyoruz.
Konumuz Yenikapı ve metroları olduğu için sadece M1A, M1B, M2 ve Marmaray bilgileri paylaşılacak şekilde hazırlandı. Fakat yine de aktarma bilgileri verilmeden geçilmeyecek.
- 2013 yılında açılan M3 Kirazlı-Olimpiyat-Başakşehir metro hattı, Kirazlı üzerinden M1B'ye aktarma yapabilir. M1B'in son durağı Yenikapı'ya ulaşmak mümkün.
- 2012 yılında açılan M4 Kadıköy-Kartal-Tavşantepe metro hattı, Ayrılık Çeşmesi üzerinden Marmaray'a aktarma yapabilir. Marmaray ile Yenikapı'ya ulaşmak mümkün.
- 2017 yılında açılan M5 Üsküdar-Yamanevler metro hattı, Üsküdar üzerinden Marmaray'a aktarma yapabilir. Marmaray ile Yenikapı'ya ulaşmak mümkün.
- 2015 yılında açılan ve "Dünya'nın En Kısa Metrosu" ünvanına sahip olan M6 Levent-Boğaziçi Üniversitesi metro hattı, Levent üzerinden M2'ye aktarma yapabilir. M2'nin son durağı Yenikapı'ya ulaşmak mümkün.
Derinlemesine incelemeye başlamadan bile yukarıdan rahatlıkla görülebilir ki, İstanbul içerisinde bulunan bütün metrolar Yenikapı'ya ulaşmaları mümkün kılınmış. Buradaki kilit konu bu ulaşım, en az bugün ki kadar konforlu muydu yoksa bu konforu sağlayan Yenikapı Miting Alanı mı oldu?
M1A/M1B Yenikapı-Atatürk Havalimanı/Yenikapı-Kirazlı Metro Hatları
İstanbul'un ilk ve en eski metro hattı olan M1, kendi içerisinde M1A ve M1B olmak üzere ikiye ayrılmasıyla oldukça ilgi çekici bir metro hattı olarak karşımıza çıkıyor. 1989, 31 Ocak 1994 ve 7 Mart 1994 tarihlerinde üçerli etaplar olarak açılan M1 ya da günümüzün M1A'sı birçok kez uzatmalara ve ek istasyonların açılmasına da şahit olmuştur. Üçüncü etabın açılışıyla birlikte söz konusu metro hattı, Bakırköy-Aksaray (Emniyet-Fatih, Bayrampaşa, Kartaltepe-Kocatepe) arasında çalışıyordu.
1975 yılında Yenibosna'ya uzatıldı. İstanbul Büyükşehir Belediye başkanlığı döneminde Recep Tayyip Erdoğan, 26 Temmuz 1995 tarihinde M1'in Ataköy istasyonunu açtı. 1999'da ise Bahçelievler istasyonu açılarak, M1 metro hattı adına 20. yüzyıla nokta kondu.
2002 yılında yani AK Parti yeni yeni var olmaya çalışırken ise metronun fuar alanı ve havalimanı uzatmaları gerçekleştirildi. Bu uzatma çalışmalarının da daha öncesinden planlandığını düşünürsek, havalimanı uzatmasının mevcut hükumet ile bir bağlantısı olmadığı aşikar olacaktır.
14 Haziran 2013 tarihinde Otogar-Kirazlı arası uzatılarak M1B hattı var edildi. Yenikapı-Kirazlı olarak anılan yeni yan dal metro hattının son durağı Yenikapı olmasında rağmen M1A'nın son durağı Aksaray olduğundan aktarmalar Yenikapı üzerinden değil Aksaray'dan yapılıyordu.
9 Kasım 2014 tarihinde eski İstanbul Büyükşehir Belediye başkanı Kadir Topbaş'ın da katılımıyla birlikte Yenikapı istasyonu açılmış oldu. Artık M1A, M1B, Marmaray ve M2 birbirlerine tam anlamıyla bağlanmıştı. Bu kapsamda, yapılan ilk mitingin 23 Mart 2014'te, yerel seçimlerin de 30 Mart 2014'te olduğunu düşünürsek Yenikapı istasyonunun günümüzdeki anlamıyla kullanılmaya başlanması, miting ve seçimlerden sonraya kalmış demektir.
M2 Hacıosman-Yenikapı Metro Hattı
M2 metro hattı, metrolar içerisinde en çok yolcu taşıyan metro hattı olarak karşımıza çıkıyor. İstasyonların nerede olduğuna bakacak olursak bu pek de şaşılacak bir bilgi olmayacaktır. Şişli-Mecidiyeköy, Levent gibi istasyonlarını bir kenara bırakacak olursak İstanbul ve İstanbul Teknik üniversitelerini içeren bir hat olması bile onu, öğrencilerin göz bebeği haline getiriyor.
Yapımı oldukça uzun ve aşamalı süren bir metro hattı olarak karşımıza çıkan M2'nin ilk etabı sadece Taksim-Levent arasını içeren oldukça kısa bir alanı kapsıyor. 19 Ağustos 1992 senesinde temel atılma çalışmaları yapıldı. Taksim-Şişli arası tünel, Haziran 1994; Şişli-4. Levent arası tünel, Temmuz 1994'te birbirlerine bağlandı. Taksim-4. Levent'in birbirlerine bağlanması 1995'i buldu. 25 Mart 1999'da ise deneme seferleri başlamış oldu.
16 Eylül 2000 tarihinde 1. etap Taksim-Levent açıldı. Akabinde 1 ay sonra 4. Levent eklendi. 2. etap, Atatürk Oto Sanayi, İTÜ-Ayazağa için tasarlandı ve 31 Ocak 2008 tarihinde uzatmaları yapıldı. Nisan 2011 tarihinde ise Hacıosman istasyonu açıldı.
3. ve en kritik uzatma Yenikapı yönüne doğru yaşanan gelişmeler üzerine kurulu. Çünkü açılış tarihleri, bizlere "Yenikapı için acele edildiği" bilgisini çok rahat bir şekilde vermiş durumda. Hacıosman'dan Yenikapı yönüne doğru giderken ...Taksim-Şişhane-Haliç-Vezneciler/İstanbul Üniversitesi-Yenikapı istasyon sıralamasına tanık oluyoruz. Fakat 15 Şubat 2014 tarihinde Yenikapı istasyonu açılmasına rağmen Vezneciler/İstanbul Üniversitesi istasyonun açılması 16 Mart 2014'ü buluyor.
Yenikapı istasyonu son durak olmasına rağmen, Vezneciler istasyonundan daha erken açılmasıyla dikkatleri üzerine çekiyor. Yenikapı için bir hazırlık olduğunu resmen kanıtlıyor ve ana sorumuz için bize gerekli olan çinkolardan birini vermeyi başarıyor. Üstelik ilk mitingten ve yerel seçimden sadece 1 ay önce hazır olması da haneye artı katacak ayrı bir nokta olarak karşımıza çıkıyor.
Marmaray
İşler Marmaray'a geldiği zaman gerçekten Arap saçına dönüyor. Bunun birkaç nedeni var. Öncelikle diğerleri gibi bulunan metro hatlarının uzatılması söz konusu değil, sıfırdan yapılan bir tünel ve demiryolu söz konusu. İkinci olarak işletmesi İETT ya da eski adıyla Ulaşım A.Ş yeni adıyla Metro A.Ş'de değil direkt Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları'na bağlı. Bakanlığın doğrudan ilgilendiği, maliyetli ve gerçekten çok uzun süren bir proje. Ayrıca Marmaray bir metro değil, banliyö treni.
Marmaray, bahsi geçen diğer metro hatlarına nazaran öne çıktığı özellikle parlamaya çalışmasıyla da resmen hakkında bilgi almak isteyenleri zor duruma düşürüyor. Denizin altından geçen bir derin batma tüp tünel (ki bu Dünya'nın en derinidir) sayesinde Avrupa ve Asya yakasını birbirine bağlıyor. İşte tam da bu nedenden ötürü spesifik olarak bir istasyon hakkında bilgi toplamak istediğiniz zaman bu çoğunlukla Sirkeci ve Üsküdar için geçerli oluyor. Fakat biraz araştırmanın çözemeyeceği hiçbir sorun yok.
Binali Yıldırım'ın TRT Haber'de vermiş olduğu bir demeçte Marmaray'ı duyurmasıyla birlikte bunun asırlar öncesinden gelen bir hayal olduğunu belirtti. Bildirilenlere göre Sultan Abdülmecid, 1860 yılında bu projeyi dile getirmiş. Evet, bilgi doğru. Hatta Fransız mühendis S. Preault ile birlikte çalışılmış. Üstelik çizimler dahi yapılmış. Fakat Yenikapı ile alakalı bir bilgi o dönem için bulunmuyor. Sadece Sirkeci-Üsküdar arası gömme tünel ve demiryolu olarak ilkel bir tasarıma sahip.
Dünya Bülteni'nin 5 Ağustos 2013 tarihli haberine göre Tünel-i Bahri adı uygun görülen bu proje; siyasi vakalar ve ekonomik nedenlerden gerçekleşememiş. Bu proje üstünde birkaç kişi daha çalışmış çalışmasına ama yine ana amaç iki yakayı birbirlerine bağlamak olduğundan Yenikapı'yı dahil etmemişler.
Yapılan ilk fizibite edütü 1985 yılında gerçekleşmiş olsa da, Marmaray ana amacından sapmayıp sadece Sirkeci-Üsküdar arasında incelemelere tabi tutuldu. 2002'ye kadar birtakım teklifler ve imzaların ardından yine 2003'te edüt çalışmalarına maruz kaldı. RayHaber'in 23 Ocak 2012 tarihindeki haberine göre Binali Yıldırım, bakanlık olarak 2003 yılından beri bu proje için çalıştıklarını ve 2013'ün sonlarında İstanbulluların Marmaray'a kavuşacağının müjdesini verdi.
Peki ya Marmaray neden bu kadar gecikti? Çünkü geçtiği istasyonlarca çok derinde bulunduğundan arkeolojik birçok kalıntının bulunmasıyla birlikte yepyeni bir çalışma sayfası açmış oldu. 28 Ekim 2016 tarihili Erman Ertuğrul'un yazısı bize hem bu çalışmalar hakkında, hem de üzerinde kafa patlattığımız soruyla ilgili olarak muhteşem bilgiler veriyor. Yazıda belirtilene göre 2004 yılında yapılan arkeolojik çalışmalar içerisinde Yenikapı da var. Üstelik sadece bu da değil. 1 Kasım 2013 tarihli yapi.com.tr'nin haberi de bunu destekler nitelikte.
Yani Marmaray'ın Yenikapı'dan geçmesi fikri 2004'ten beri var olan bir atılım. Bu Yenikapı Miting Alanı'nın inşaatından da, metroların uzatılmasından da oldukça önce yapılmış bir hamle. İşte bununla birlikte "Konumu Bakımından Yenikapı" bölümünde öğreneceğimiz bilgiler şu zamana kadar kafa patlattığımız sorunun sorulmasına değer kılacağını gösterir nitelikte olacak.
9 Mayıs 2004'te inşaatı başlayan Marmaray, arkeolojik çalışmaların ister istemez yavaşlatmasıyla birlikte 29 Ekim 2013'te bitirildi. Bu vakit de aynı şekilde, Yenikapı Miting Alanı'nın inşaatından da, metroların uzatılmasından da oldukça öncesini kapsamakta. Üstelik NTV'nin 28 Ekim 2013'te Binali Yıldırım'la Yenikapı'da yapmış olduğu röportaj resmen altın vuruş olarak karşımıza çıkıyor.
- Maliyeti nedir? Birde burası yapılırken neden Beşiktaş’tan yapılmadı diyenler olabilir?
Tabi jeolojik yapı, boğazın derinliği, İstanbul’daki seyahat güzergahları bütün bunlar detaylarıyla ele alınıp düşünüldü. Yarın açılışını yapacağımız kısmın yaklaşık maliyeti 5 buçuk milyar TL. Ama bunun üzerinde tabi banliyö hatlarının iyileştirilmesi var...
- Tamamen entegrasyonu diğer ulaşımlarla sağlanmış durumda mı?
Bu proje ile birlikte Kartal’dan binen Ayrılıkçeşme’de inebiliyor, Marmaray’a binip Üsküdar’a, Sirkeci’ye, Yenikapı’ya gelebiliyor. Yenikapı’dan Bağcılar’a raylı sistemle geçebiliyor veya Beyazıt’tan Kabataş’a finükülerle Taksim’e gidebiliyor. Ama yılbaşından sonra bu Yenikapı istasyonundan Yenikapı, Şişhane, Taksim, Levent, Maslak metrosuna geçiş sağlanabiliyor. Dolayısıyla Marmaray, İstanbul’un toplu ulaşımında raylı sistemde ana omurgayı oluşturuyor.
Uzun lafın kısası Binalı Yıldırım, M2 metro hattı için yılbaşından sonrasını işaret ediyor (nitekim Yenikapı uzatmasının Şubat'ta olduğunu görmüştük) fakat M1 hakkında kesin bir bilgi veremiyor. T1 Kabataş-Bağcılar tramvay ve F1 Kabataş-Taksim finüküler hatlarından da bahsetmeden edemiyor. Ayrıca Marmaray'ın istasyonlarından birinin Beşiktaş'ta değil de Yenikapı'da olması yerin yapısına bağlansa da oraya olan ulaşımında bu kararı vermede büyük rol oynadığını görüyoruz. Bir diğer deyişle Binalı Yıldırım ve ekibi, Yenikapı'ya ulaşımı çeşitli ve kolay görmekte. Bu da Yenikapı Miting Alanı'nın neden Yenikapı'da seçildiğine dair bir ipucu veriyor.
Demek ki Yenikapı'ya ulaşmak en azından devlet erbaplarına göre rahat, kolay, konforlu ve çeşitli. Peki ya İstanbulular bu işe ne diyor? Bundan daha da önemli bir soruyu atlamış olabilirim sanırım, Yenikapı nerede?
Konumu Bakımından Yenikapı
Yenikapı, Fatih içerisinde bulunan bir semt. Fatih'in bir diğer semtleri olan Aksaray'a ve Samatya'ya komşu. Beyazıt, Laleli civarlarına yakınlığıyla bilinse de otoyol üzerinden Sultanahmet, Eminönü, Beyoğlu (Taksim) ve Vezneciler'e de ziyadesiyle yakın ve ulaşımları mümkün. Taksim'e yakın olmak demek, ister istemez Kabataş'a, Beşiktaş'a ve Şişli'ye de yakın olmak anlamına geliyor.
Eminönü, Fatih'e bağlı bir semt değil ayrı bir ilçeyken İstanbul şehir merkezi olarak kabul ediliyordu. Asya yakası ise bu yüzden "karşı yaka"ydı. Eminönü, Fatih'e dahil edildikten sonra Fatih ilçesi içerisinde bulundurduğu valilikle, İstanbul Büyükşehir Belediye başkanlık binasıyla birlikte şehir merkezi olma görevini üstlendi. Bu da Yenikapı'yı ister istemez, İstanbul şehir merkezinin bir parçası olarak kılıyor.
Şu an her ne kadar şehir merkezinin bir parçası da olsa, doğrudan 3 trenle bağlantısı olsa da, 20'den fazla otobüse ev sahipliği yapsa da, İstanbul'un en çok kullanılan raylı sistemi olan T1 Kabataş-Bağcılar tramvay hattına yürüme mesafesi kadar bir yakınlıkta da olsa Yenikapı Miting Alanı'nın duyurulması ve yapımı esnasında insanlar, Yenikapı'nın pek de iyi bir yer olmadığını savunmuşlar.
Ekşi Sözlük'te, 21 Haziran 2012 tarihinde fizico isimli bir yazarın yazmış olduğu entry, bu konu hakkında ne kadar keskin düşündüğünü gösteriyor. "Yenikapı gibi şehir dinamiğinin dışında sosyal olmayan bir alanı bu iş için ayırmak ahmaklık." demesinden de anlayabiliyoruz ki, o dönem içerisinde Yenikapı, pek de rağbet göremeyen (en azından sosyallik açısından gençlerce ya da muhaliflerce) bir yer. Fakat yöneltilen eleştiriler sadece bununla sınırlı değil.
Ekşi Sözlük içerisindeki farklı bir yazar, olaya tanımlar cinsinden yaklaşarak yorumunu katmış. 21 Haziran 2012 tarihinde geyikli baba isimli yazara göre; Yenikapı, "meydan" tanımına uymamakta. geyikli baba'ya göre meydan, bir nevi kavşaktır ama daha geniş bir kavşaktır. "Meydan kavramının en önemli özelliği farklı yönlerden gelen yolların kesim noktası olmasıdır." diyerek Taksim meydanının bunun için en iyi örnek olacağını savunmuş. Nitekim haklı çünkü Taksim meydanı; Kabataş, Beşiktaş, Şişli, Haliç, Kasımpaşa, Şişhane ve daha pek çok farklı yönlerden gelen yolların kesim noktasıdır. Fakat Yenikapı'da Taksim kadar olmasa da çeşitli yönlerden gelinebilmesi mümkün bir yerdir. Ne de olsa Yenikapı, İstanbul şehir merkezinin içerisinde bulunduğu bir semt. "Tarihi yarımada" kapsamında kendine yer bulmayı başarmış bir yer.
Biraz da ideolojik olarak düşünmemiz gerekise AK Parti'nin, ismi Fatih olan bu ilçe için birtakım çalışmalar yapması oldukça normal gelecektir. Suriçi'yle, Edirnekapı'sıyla, Topkapı'sıyla, Eminönü'yle birlikte incelendiği zaman ulaşımların raylı sistemli ya da otobüslü bir şekilde oraya aktığını görmek mümkün. Verilebilecek en iyi örnek Topkapı. Benim bile kullandığım 36ES, 41AT gibi otobüsleri bir kenara bırakın; T1 Kabataş-Bağcılar, T4 Topkapı-Mescid-i Selam, Metrobüs tek bir yerde toplanmış durumda. (M1'in Topkapı-Ulubatlı'sı Vatan'a daha yakın olduğu için dahil edilmemiştir.)
Yenikapı, turistik bir yer sayılmayabilir fakat civar esnafın toptan satışlarının büyük bir alıcısı yabancı kökenli (eskiden Rus, şimdi Arap) olduğundan hem farklı dillerde tabelalar hem de farklı etnik kökende insan görmeniz oldukça olası. Daha önce İstanbul'da bulunmamış biri için metrolar çok iyi bir ulaşım yoludur çünkü sürpriz yapmaz. İndireceği yer bellidir, hareket saatti bellidir, dolandırmaz ve en kısa sürede oraya vardırır.
Yenikapı'nın denize kıyısı var. Bu sebepten ötürü İDO başta olmak üzere birçok deniz otobüsüne ev sahipliği yapıyor. Örnek vermek gerekirse Balıkesir'e bağlı Marmara Takımadaların en meşhur üyesi Avşa Adasına seferler Yenikapı üzerinden yapılmakta. Genellikle tatil yolcularını taşıyan Avşa Adasının deniz otobüsleri, sadece oraya değil; Bursa, Yalova, Bandırma, Armutlu gibi kritik noktalara da yolcu gönderebiliyor ve en önemlisi yolcu ağırlayabiliyor. Bu da civar ilçelerden deniz yolunu kullanarak gelebilecek AK Parti'li seçmenleri var ederek daha kalabalık bir miting alanı, daha kalabalık bir miting alanı da rakiplere verilebilecek bir göz dağı olarak pek tabii yorumlanabilir.
Yenikapı, İstanbul'un en orta noktası değil belki kabul fakat Zeytinburnu, Ataköy, Yenibosna, Avcılar, Beylikdüzü, Avnavutköy, Kemerburgaz, Göktürk ilçeleri kadar uzak bir noktada bulunmuyor. Komşu semtleri ve ilçeleri oldukça canlı ve İstanbul'un en kritik yerlerini içeriyor. Bırakın kara ve demiryolunu, deniz üzerinden bile gelinmesi mümkün. Peki ya sevgili NTV muhabirinin sormuş olduğu sorunun bir benzerini bizde soralım, "Politik ve ideolojik sebepler hariç olmak üzere Yenikapı Miting Alanı, neden Beşiktaş'ta değil de Yenikapı'da?"
Son Karar: Yenikapı'ya Ulaşım Kolay Olduğu İçin Mi, Miting Alanı Orada Olduğu İçin Mi?
Söz konusu siyasi partinin hangi zaman aralığında güçlendiğini, miting alanının neden yapıldığını, çevresinde neler olduğunu ve nerede olduğunu sırasıyla tanımış olduk. Artık yazının başında sorduğumuz soruya cevap verebilecek kıvama gelmiş sayılırız. Elimizde bulunan bilgilere hiçbir yorum katmadan, doğrudan incelediğimiz takdirde ilk mitingin yapıldığı tarih olan 23 Mart 2014'ten sadece 1 ay önce erken açılan M2 Yenikapı uzatması ve 8 ay sonra açılan M1 Yenikapı uzatması "Miting alanı orada olduğu için ulaşım kolay." düşüncesini doğrular nitelikte.
Fakat, Yenikapı Miting Alanı'nından önce kullanılan Kazlıçeşme Miting Alanı, Marmaray'a istasyonu olsa bile kalıcı olarak kapatılıp taşınmış durumda. Eğer, "Miting alanı orada olduğu için ulaşım kolay." üzerinden gidiyorsak, bu durumda Yenikapı'ya yeni bir tane miting alanı yapılması yerine Kazlıçeşme'ye ulaşımlar kolaylaştırılabilirdi. Aklıma gelen ilk örnek, M1'deki Zeytinburnu istasyonu içerisinden bir mekik işletmesi yapılabilirdi. T1 tramvay hattı, Kazlıçeşme'ye uğrayacak şekilde T1A, T1B şeklinde bölünebilirdi. Ya da ihalesi tamamlanmış olan Kazlıçeşme-Gaziosmanpaşa-Kadıköy metrosuna (2. Marmaray olarak da geçmekte) yoğunluk verilebilirdi.
Yenikapı gerçekten de bir kümenin kesişim elemanı gibi. Beyoğlu (Taksim-Şişhane) ile Fatih (Aksaray) birer küme iseler, tam ortalarında Yenikapı olurdu eminim. Bu da Yenikapı'nın hem içeriden, hem dışarıdan ulaşabilme potansiyelinin var olmasına fakat metro uzatmalarının var olmaması durumda bu potansiyelin kullanılamaması anlamında gelmekte. Üstelik daha karadan gelen otobüsleri ve denizden gelen (üstelik civar ilçelerden) kişileri işin içine katmadık. M1'in son durağı Aksaray, M2'nin son durağı Taksim iken ve üstelik birbirlerine Yenikapı üzerinden bu kadar yakınlarken metrolarının bağlanmaması düşünülemezdi bile.
Marmaray başlı başına bir husus. 2004 tarihinde, bir diğer değişle Yenikapı Miting Alanı fikri ortalıkta yokken bile bir istasyon olacağını yapılan kazı çalışmaları sayesinde öğrenmiştik. Üstelik Yenikapı sadece ulaşımının çeşitliliği sayesinde de değil, yer şekillerince de Marmaray için oldukça uygundu.
Kazlıçeşme, ulaşımı konusunda sıkıntılı bir yer olsa da miting gibi büyük kapasiteli etkinlikler yüzünden şehir (trafikle) en az etkilenecek şekilde bir tez; Beşiktaş, ulaşım konusunda acayip rahat bir yer olsa da miting gibi büyük kapasiteli etkinlikler yüzünden şehir çok fazla etkilenecek (Vodafone arenada oynanan Beşiktaş maçları buna örnek verilebilir) şekilde bir anti-tezdi. Bu durumda Yenikapı ise bir sentez olacaktır. Ne Kazlıçeşme kadar ulaşımı zahmetli, ne de Beşiktaş kadar şehrin yaşan kısmında olduğu için şehri kötü etkileyecek kadar sıkıntı çıkarıcı bir yer arayışı, okları halihazırda Marmaray istasyonu inşaatı devam eden Yenikapı'ya çevirdi.
Aslında "Ulaşım kolay olduğu için miting alanı orada." ya da "Miting alanı orada olduğu için ulaşım kolay." denmeyebilir. Yenikapı, Yenikapı'da olduğu için bir diğer değişle bu işi yapabilecek en iyi yerde olduğu için Yenikapı Miting Alanı, Yenikapı'da bulunmakta. Fakat tatmin edici kesin ve keskin bir cevap vermemiz gerektiğinden ötürü; Yenikapı'nın konumu, Marmaray için yapılan çalışmalar ve açıklamalar, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü'nün yaptığı açıklama, eski otobüs hatlarıyla durakları, deniz otobüsleriyle çevre illerden yolcu alabilmesi sayesinde anlayabiliyoruz ki; "Yenikapı'ya ulaşım kolay/çeşitli olduğu için mevcut hükumet miting alanını oraya uygun gördü."
Yenikapı semti öylesine uygundu ki, deniz doldurularak alan var edildi. Eminönü'nde böyle bir şeyin olduğunu hayal edin, İstanbul için buyurun cenaze namazına. Aynı şeyi bir de Tuzla için düşünelim, sinek avlıyor miting alanı kimseler gelmemiş. "Miting alanı nerede olursa olsun partinin seçmeni zaten mitingine gitmek istediği zaman gidiyor, bunun için konum o kadar da mühim değil." diyebilirsiniz fakat size pek hak veremem. Alanların aldığı kişi sayısını bir kenara bırakacak olursak, çevredeki dağınıklığın tek ve ortalama bir noktaya toparlamak her zaman için daha kolay olmuştur.
Evet sevgili okur, seninle birlikte yazması da okuması da yoğun fakat eğlencelik bir yazının sonuna geldik. Burada kadar okudun mu bilmiyorum ama "Neden aklına böyle bir şey takıldı da, araştırmaya değer bulup yazısını yazdın?" diye aklına takılmış olabilir. Çok normal. Öncelikle, çünkü canım istedi. En büyük sebebi bu zaten. İkincisi bir şeyi merak edip araştırmak hiçbir zaman utanılacak bir şey olmadı. Üçüncüsü de ben bir inşaat mühendisi öğrencisiyim. Çevremdeki yapılara ve özellikle ustalaşmak istediğim ulaşım alanına eleştirel gözle yaklamaşmaya ve kaliteli/başarılı bir mühendis olmaya çalışıyorum.
Kendine çok iyi bakmayı ihmal etme! Kaynakça aşağıda olacak. Merak et ve araştır. Araştır ve yaz! Asla "Ulan bu ne kadar saçma şey." deme. Bak, ilk bakışta cevabı belli gibi gözüken bir sorunun cevabı aslında öyle değilmiş.
Kaynakça
- 140journos 22 Mayıs 2016 yazısı, link
- Milliyet 27 Eylül 2013 haberi, link
- Habertürk 21 Haziran 2012 haberi, link
- Ekşi 23 Mart 2014 enrty'si, link
- Ekşi 21 Haziran 2012 entry'si, link
- Ekşi 28 Nisan 2013 entry'si, link
- CNN Türk 20 Haziran 2012 haberi, link
- RayHaber 23 Ocak 2012 haberi, link
- Dünya Bülteni 5 Ağustos 2013 haberi, link
- Akreofili 28 Ekim 2016 yazısı, link
- NTV 28 Ekim 2013 haberi/ropörtajı, link
- Binali Yıldırım 29 Ekim 2013 Marmaray açılış konuşması, link
- Google Maps, link
- Metro İstanbul hat detayları sırasıyla M1A, M1B, M2: link - link - link
- NTV Referandum 2017 sonuçları, link
- Hürriyet Genel Seçim/Cumhurbaşkan 2018 sonuçları, link
