15 Ekim 2017 Pazar

Platon'a Göre Aşk (Platonik Aşk)

"Aşk Metafiziği Varsa Felsefesi de Vardır" adını uygun gördüğüm kitap hâlâ daha yazım aşamasında olduğu için ilk bölümünü sizlere paylaşmak istedim. Çünkü yoğun bir çalışma istemesinin yanı sıra gerçekten bilgileri yazıya dökmek de tam bir zaman süngeri. Bakalım yazar kitabının girişinde bizler için ne demiş? :v

Felsefenin mucidi Sokrates’in öğrencisi Platon’u ilk sıralara koymasak olmazdı. Çünkü çok temel ve hemen hemen herkes tarafından kabul görmüş bir aşk görüşü var. “Platonik aşk” Bu kullanım günümüze kadar gelmiş olsa da bir takım anlam kayıpları olmadığını iddia etmek yanlış olur.

Bu görüşü iki kelime ile özetleme mümkün: Karşılıksız sevmek”

İdeal devlet düzenini öne atmış Sokrates’in öğrencisi de ideal aşkı koşulsuz ve şartsız sevmek olarak tanımlar. 21. yüzyılda bu tabir “sevgisine karşılık görmemesine rağmen seven” olarak kullanılmasına rağmen Platonik aşk görüşü bundan daha da geniştir. Elbette kendisinin sevilmesini beklemeden de sevmek Platonik aşk örneğidir fakat bu geniş bir kümenin alt kümesidir. Platonik aşıklık da hiç bir karşılık beklememek esastır. Bu olumlu ya da olumsuz yönde olabilir. Platonik aşık olan biri sevgisine geri dönüş almış olsa bile ilişkilerinin devamında karşılık beklememe tavrını sürdürmeye devam etmelidir. Örnek vermem gerekirse Şirin Ferhat’tan dağları delmesini isteyemez zaten Ferhat içindeki sevgiyle bunu yapacaktır. Daha az edebi bir örnek vermek gerekirse de ilişkilerinin başlangıcı adına da olsa (kadın ya da erkek fark etmeksizin) biri diğerinden dini inancını değiştirmek istememelidir. 

Uzun lafın kısası ilişki başlamadan, başında ya da sürecince taviz verilemeyecek fedakarlıklar yapılmasını istemeye ihtiyaç duymamak Platonik sevginin tam olarak anlamıdır. İşte bu yüzden Platon’a göre bu ideal sevgidir. Hali hazırda ortamda gerçek sevgi/aşk varsa bu tip durumlara sokulmaz. Peki ya taviz verilemeyecek fedakarlıklar nelerdir ve bunların değiştirilmesi ahlaki anlamda bizleri zora sokar mı?
                
Yukarıdaki paragrafta vermiş olduğum bir ilişkinin başlaması adına dini inanç değiştirmek taviz verilemeyecek fedakarlıkların başını çekiyor. Eh buradan türetmek mümkün çünkü “taviz verilemeyecek fedakarlıklar” aslında felsefenin ilgilendiği alanları ilgilendiriyor. Bilgi, varlık, sanat, siyaset ve din konularındaki düşüncelerinizin, fikirlerinizin ya da doğru bulduğunuz satır aralıklarının değiştirmesi veya empoze edilerek zorla kabul ettirmesi Platonik aşka uygun düşmez. Maddenin var olduğunu ve yok olduğunu düşünen iki kişi birbirlerine aşık olabilir fakat biri diğeri için “Ontolojik fikirleri değişse de onunla birlikte mutlu bir birliktelik kursam” diye düşünmemelidir.

-Veli. Senin sevgine karşılık vermemin tek bir yolu var o da “Ortak estetik yargılar yok.” demek.

-Ayşegül. Ben “Ortak estetik yargılar yok.” derim pekala fakat sen de “Tanrı hem içkindir hem dışkındır.” diyeceksin.

İşte bu diyalog Platonik aşka kelimenin tam anlamıyla ters düşmektedir. Bu hikayedeki Veli ve Ayşegül mutlu birliktelik yaşamak adına birbirlerinin fikirlerini kabul ettirmeye uğraşıyorlar fakat bu illüzyondan öte değildir. İdeal sevgi/aşk bir bireyin olumsuzluklarına takılmanızı engeller. Platon’a göre muhtemelen bu ilişki bir yerden sonra tıkanacak ve kaçınılmaz son ayrılıkla bitecek. Çiftler birbirlerinin vaktini çalmış olacak. Yukarıdaki diyalog ya da ona benzer bir şeyler yaşamadığınızı, duymadığınızı tahmin ediyorum. Karşılıksız sevmek eylemi çokça kişi tarafından ideal aşk olarak görünse de üzücü olan bunun sadece lafta kalması. Belki siz de sık sık Platonik aşka ters düşünüyorsunuzdur. Olamaz mı?

-Bülent sana vararım fakat üzerime ev arsa yap.

-Fatma iyi hoş kızsın da biraz kilo mu versen?

-Ahmet ben adonisli erkekleri çok çekici buluyorum o yüzden bir an önce spor salonuna yazıl.

-Abi tabi ki de komünist olmayacak, benim öyle biriyle olabileceğimi aklın alıyor mu?

Alıyor güzel kardeşim, alıyor. Eğer ideal sevgiye sahip olmuş olsaydın senin de aklın alırdı. Bu şekilde yazınca hiç masum durmadılar değil mi? Platonik aşkı sadece sevgisine karşılık görmeyen birinin sevmesi olarak değil, taviz verilemez fedakarlıktan arınmış bir ilişki olduğunu gördüğünüz zaman Platon’a daha çok hak veriyorsunuz ve “Cidden gerçek sevgi budur.” demeye başlıyorsunuz fakat dünya toz pembe değil. Platonik ilişkilerin sık sık tutarsızlıklarla boğuştuğunu belli ettik zaten. İşlerin etik kısmında neler oluyor?
                

Platonik aşkı Sokrates/Platon ikilisinin ahlak anlayışından inceleyecek olursak alacağımız cevap oldukça kısa olacaktır. Çünkü onlara göre bir insan ne kadar bilgeyse o kadar erdemlidir. “Taviz verilecek fedakarlıkların bu tip konulara engel çıkarmaması gerektiği” bilgisini bilen biri doğru bir eylem yapmış bulunmaktadır. İyi de işler gerçekten bu denli kestirip atılacak kadar basit ya da kesin mi?
                
Sevgi, aşk, ilişkiyi şartlarla boğup durmak ardından kendisini sevgisizlikle tehdit etmek kelimenin tam anlamıyla değersizliktir. Eğer ilişki yoluna girilmişse “Kullanım koşullarını okudum ve kabul ediyorum” demiş bulunuyorsunuz. Bunların zorlanmasını bir kenara bırakın teklif edilmesi bile yeterince yanlış bir eylemdir. Çünkü siz zaten birini sevmiş bulunuyorsanız onu değiştirmek üzerine faaliyetlerde bulunmazsınız, bulunmamalısınız. Nitekim sahip olduğunuz sevgi ideal değildir ve tarihin tozlu sayfalarında gömülmeye müstahaktır. Fakat bu tehditlere ya da ısrarlara maruz kalan birinin partnerine kulak vermesi doğru mu, yanlış mı? Sevgilerinin zarar görmemesi için kısa süreli bir kahramanlık yapmış bulundu, fedakarlıkların büyüğünü sergiledi. Bunu onu erdemsiz biri kılmasa da yapılması doğru değil. Hatta değerinin bir miktar düşmesine neden olabilir. Çünkü biri biriyse biridir. Ne demek bu? Hali hazırda kendinizden taviz vermenize gerek dahi yok. Bu flört döneminde karşıyı etkilemek için kendinden farklı biriymiş gibi tanıtmaya benzer. YANLIŞ ANLAŞILMASIN: Ne ben ne de Platon kendini eşinin fikirlerine karşı sert kilitler kilitlesin demiyoruz. Her daim tezinize, anti-tez gerekli ki sentez yapabilin. Burada doğru olmayan eylem zorunda kılmak üzerine kurulu.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder